Niegdyś brama wodna prowadząca do miasta i ważny punkt warowny. Z czasem symbol Gdańska, a dziś jedna z głównych atrakcji turystycznych. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę z tego, że w XX wieku obiekt ten na ponad dekadę praktycznie przestał istnieć.
Żuraw nad Motławą w Gdańsku to bardzo wdzięczny obiekt do rysunku. Poniżej screen z moją najnowszą grafiką, na której uwieczniłem ten budynek:
Pierwsza wzmianka o Żurawiu pochodzi jeszcze z 1367 roku, chociaż jego wygląd i wielkość znana z czasów współczesnych zostały ustalone dopiero w drugiej połowie XV wieku (ówczesne władze Gdańska podjęły decyzje o budowie Żurawia na nowo po pożarze, który wcześniej doprowadził do jego kompletnej destrukcji).
Żuraw Gdański pełnił funkcję nie tylko tzw. bramy wodnej do miasta (dziś jest największym zachowanym dźwigiem portowym średniowiecznej Europy). Aż do końca XVI wieku był również budowlą obronną (o czym świadczą dwie masywne wieże z cegły z niewielką liczbą okien). W późniejszym okresie w murach Żurawia nad Motławą zaczęły funkcjonować drobne zakłady rzemieślnicze. Pojawiły się również niewielkie mieszkania.
W połowie XIX stulecia znaczenie Żurawia dla funkcjonowania portu gdańskiego zaczęło maleć. Rozładunek cięższych towarów i dóbr zaczął być realizowany także przez inne obiekty. W kolejnych latach Żuraw wykorzystywano w celach „stoczniowo-remontowych”. Służył on m.in. do podnoszenia ruf niewielkich statków, tak aby można było naprawić śruby napędowe.
Konsekwencje totalitaryzmów XX wieku odcisnęły na Gdańsku potężne piętno. Pod koniec marca 1945 wojska radzieckie i polskie przystąpiły do szturmu na to niemieckie wówczas miasto. W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo ok. 90% zabytkowego śródmieścia Gdańska. W przypadku Żurawia radzieckie naloty i bombardowania przyczyniły się do doszczętnego zniszczenia jego środkowej, drewnianej części. Część murowana została zniszczona w około 60 proc.
Foto: Muzeum Gdańska, for. Kazimierz Lelewicz (link)
Foto: Muzeum Historyczne Miasta Gdańsk (link)
W latach 1945 – 1950 teren, na którym stoi Żuraw był wypełniony hałdami gruzu. Dopiero 5 lat po zakończeniu działań wojennych podjęto decyzję o jego oczyszczeniu i wywiezieniu niezliczonych ton cegieł, drewna i kamieni. Odbudowa Żurawia rozpoczęła się dopiero w 1956 roku (wg projektu Stanisława Bobińskiego nawiązującego do rycin Żurawia z początku XVII wieku) i trwała 3 lata. W dniu 18 grudnia 1959 świeżo odbudowany Żuraw wpisany został do rejestru zabytków.
24/01/2021, Michał Zieliński
Komentarze
Prześlij komentarz